انواع پژوهش [آموزش کاربردی]

طرح های پژوهشی انواع پژوهش از نظر نتایج حاصله و در برخی از منابع از نظر کاربرد، به سه گروه اصلی پژوهش های بنیادی، کاربردی و توسعه ای طبقه‌بندی می شوند.

پژوهش های بنیادی

از انواع پژوهش، پژوهش بنیادی، پژوهشی است که به کشف ماهیت اشیا، پدیده ها و روابط بین متغیرها، اصول، قوانین و ساخت یا آزمایش تئوریها و نظریه ها پرداخته و به توسعه مرزهای دانش رشته علمی کمک می نماید.

هدف اساسی این نوع پژوهش ها در انجام رساله دکتری آزمودن نظریه ها، تبیین روابط بین پدیده ها و افزودن به مجموعه دانش موجود در یک زمینه خاص است. این نوع پژوهش فاقد هدف مشخص تجاری بوده و طی آن تلاش می شود که دانش و نظریه ها به طور عام و خاص، توسعه و گسترش یابد و لزوما بر کاربرد عملی نتایج تکیه ندارد.

از انواع پژوهش،پژوهش های بنیادی یا پایه، عبارت است از کار تئوری یا تجربی که بیشتر به منظور کسب دانش و دسترسی اصول ریشه ای پدیده ها و حقایق قابل کشف انجام گردیده، بدون این که الزاما کاربرد خاصی برای آن موردنظر باشد. در پژوهش های پایه ای خواص ساختارها و روابط تئوری ها و قوانین اثبات، تنظیم و آزمایش می گردند.

بنیاد علوم امریکا، پژوهش پایه ای را چنین تعریف کرده است: هدف از پژوهش های بنیادی درک یا کسب دانش عمیق‌تر درباره موضوع مورد مطالعه است، نه کاربرد علمی آن.

بنیاد ملی علوم، بعدها تعریف اصلاح شده ای را به این گونه ارائه داد: پژوهش پایه آن بخش از دانش علمی را پیش می برد که اهداف مشخص تجاری ندارد؛ هرچند ممکن است این پژوهش ها در حوزه علایق فعلی آن سازمان یا پژوهش کننده قرار داشته باشد.

پژوهش پایه

سازمان همکاری و توسعه اقتصادی اروپا در نشریه خود با عنوان «سنجش فعالیت علمی و فنی»، پژوهش پایه را چنین تعریف می کند: پژوهش پایه، پژوهش بکر و اصیلی است که به منظور کسب دانش یا درک علمی تازه انسجام می یابد. این نوع پژوهش اساسا هیچ گونه هدف یا کاربرد علمی خاص را دنبال نمی کند. انجام پژوهش پایه برکلی بودن راه حل یا مفهوم تأکید دارد و در جستجوی یافتن قواعدی کلی است که تعداد بیشتری از پدیده ها را توجیه کند.

پژوهش پایه محض به نبوغ ذاتی پژوهشگر بستگی دارد، در حالی که پژوهش پایه جهت دار به وسیله سازمانی که پژوهشگر در آن مشغول به کار است و در مسیر کلی موضوع مورد علاقه سازمان هدایت می شود.

مفهوم پژوهش بنیادی

پژوهش های بنیادی، به هرگونه فعالیت و بررسیهای علمی نظری یا تجربی که اساسا برای پیشبرد دانش و گسترش مرزهای آن و دستیابی به دانش جدید و شناخت علمی نوین در زمینه ماهیت و مبانی بنیادی پدیده ها و واقعیت های قابل مشاهده، بدون در نظر داشتن کاربرد علمی مستقیم صورت پذیرد، گفته میشود. هرچند نتیجه این فعالیت ها، در نهایت مورد بهره‌برداری افراد یا سازمانها برای حل مسئله خاص با هدف مشخص کاربردی و بهره جویانه قرار می گیرد.

در این نوع پژوهش، خواص، ساختارها و روابط با نگاه تنظیم و آزمون فرضیه ها و قوانین علوم، مورد تحلیل قرار می گیرد.

به بیان دیگر، پژوهش های بنیادی، عبارت است از کاوش های اصیل و بدیع به منظور افزایش اندوخته های علمی و درک بهتر پدیده های طبیعی، انسانی، اجتماعی و فرهنگی. پژوهش های بنیادی خود به دو گروه تقسیم میشوند:

الف) پژوهش های بنیادی محض

ب) پژوهش های بنیادی راهبردی

پژوهش های بنیادی محض، شامل آن دسته از پژوهش های بنیادی است که بدون توجه به کاربردهای علمی و به منظور گسترش مرزهای دانش انجام میشود. پژوهش های بنیادی راهبردی، آن نوع از پژوهش های بنیادی است که به منظور فراهم ساختن زمینه های علمی لازم برای حل مسائل جاری و آتی انجام میشود.

پژوهش های کاربردی

پژوهش کاربردی، تلاشی است برای یافتن پاسخی برای حل یک معضل و مشکل عملی که در دنیای واقعی وجود دارد.این پژوهش، از نتایج انواع پژوهش بنیادی به منظور بهبود و به کمال رساندن رفتارها، روشها، ابزارها، وسایل، تولیدات ساختارها و الگوهای مورد استفاده جوامع انسانی، بهره می برد. در حوزه های مختلف علوم، تعاریفی متعدد از این نوع پژوهش به ارائه شده است:

پژوهش کاربردی به مجموعه ای از فعالیتها به منظور کسب دانش فنی مربوط با اهداف علمی و کاربردهای علمی اطلاق می گردد.

پژوهشهای کاربردی به هر نوع کاوش اصیل به منظور کسب دانش علمی و فنی جدید که برای آن کار ویژه ای در نظر گرفته شود، اطلاق می گردد.

پژوهشهای کاربردی، پژوهش هایی هستند که برای انتظارات عملی و کاربردی خاصی در کوتاه مدت در نظر گرفته می شوند.

پژوهشهای کاربردی، شامل مجموعه ای از فعالیتهای بدیع بود علمی است که با هدف دستیابی به فراورده ها، فرآیندها یا نظامها با موقعیت های جدید معمولا با مقاصد علمی و مشخص اقتصادی و بهره جویانه می گیرد.

در پژوهش های کاربردی، نتایج حاصل از دانش و فن آوری موجود، در حد بهره‌گیری عملی در زمینه های ممکن یا خاص و از پیش تعیین شده به کار گرفته شده گسترش می یابد تا در صورت موفقیت، کاربرد عملی پیدا کند.

بنیاد ملی علوم آمریکا هدف از پژوهش کاربردی را، به دست آوردن درک یا دانش لازم برای تعیین ابزاری می‌داند که به وسیله آن نیاز مشخص و شناخته شده ای برطرف می گردد. پژوهش های کاربردی در «صنعت» عبارت است از کشف دانش علمی تازه ای که اهداف تجاری مشخصی را درباره فرآورده یا فرآیندی خاص دنبال می کند.

پژوهش کاربردی از دیدگاه یونسکو

یونسکو در «راهنمای آمار فعالیتهای علمی و فن آوری»، پژوهشهای کاربردی را این چنین تعریف کرده است:

هر گونه پژوهش اصیل که به منظور کسب آگاهی های جدید انجام می گیرد؛ اما چنین پژوهشی در واقع در راستای اهداف و مقاصد علمی خاص انجام میشود؛ بنابراین، اگر فرآیند کسب آگاهی های جدید، یک هدف علمی ویژه داشته باشد، پژوهش کاربردی محسوب می شود، در حالی که اگر پژوهش هیچ کاربرد خاصی مدنظر نداشته باشد، می توان آن را پژوهش پایه تلقی کرد.

پژوهش کاربردی به منظور توسعه نتایج حاصل از پژوهش های بنیادی و با در نظر داشتن کاربرد عملی آنها و برای تعیین شیوه ها و روش های دستیابی به اهداف عملی خاص و از پیش تعیین شده، انجام می گیرد.

به طور کلی می توان گفت که از طریق پژوهشهای کاربردی، نظریه ها به یک قالب عملی در می آیند. نتایج پژوهش های کاربردی، معمولا بر حوزه محدودی از علم و فن آوری اثر می گذارد و یک خصلت تخصصی دارد، چون باید در ارتباط با حوزهها، مشکلات و موارد خاص باشد.

نتایج حاصل از پژوهش های کاربردی معمولا در مورد یک یا تعداد معدودی از محصولات، عملیات و روش های سیستم خاص صادق است. پژوهش های کاربردی، ایده ها را تبدیل به «عمل» و «کاربرد» مینماید.

دانش یا اطلاعات حاصل از پژوهش های کاربردی در علوم تجربی و فن آوری، معمولا منجر به ثبت اختراع می گردد، ولی در برخی موارد، اطلاعات حاصله نیز به صورت محرمانه مورد استفاده قرار می گیرد.
پژوهش کاربردی از دیدگاه فناوری و نوع پژوهش در انجام مقطع دکتری

پژوهش کاربردی از دیدگاه فن آوری به آن دسته از پژوهشها اطلاق می شودکه دستاوردهای علمی حاصل از پژوهش های پایه را به حوزه فن آوری می کشاند و علم را با فن آوری آشتی میدهد.

باید خاطرنشان ساخت که اصول و روش های انجام پروژه اس پی اس اس و پژوهش کاربردی مانند پژوهش بنیادی است، بدین معنی که در اینجا افراد مورد مطالعه به روش تصادفی انتخاب می شوند و نتایج حاصل از پژوهش در مورد گروه نمونه، به جامعه ای که نمونه از آن انتخاب شده است، بر اساس همان اصول پژوهش بنیادی تعمیم می یابد.

تفاوت اصلی پژوهش کاربردی با پژوهش بنیادی در این است که هدف پژوهشگر از پژوهش کاربردی، دستیابی به اصول و قواعدی است که در موقعیتهای واقعی و زنده به کار بسته می شوند و به بهبود محصول و کارایی روش های اجرایی کمک می کنند.

پژوهش توسعه ای

پژوهش توسعه ای پژوهش توسعه ای، از انواع پژوهشی است که در اصل به نوآوری در روشها و دستگاه های به اصلاح و بهبود آنها منجر می شود.

پژوهش توسعه ای، هرگونه فعالیت منظم مبتنی بر دانش موجود حاصل پژوهش ها و یا تجارب است که به منظور تولید مواد، فرآورده ها و سایر ابزار و فرآیند و روش های جدید و یا بهبود آنها صورت می گیرد.

پژوهش توسعه ای از انواع پژوهش ، به مجموعه کارهای نظام یافته (نظام مند اطلاق می شود که از دانش کسب شده از پژوهش بنیادی و کاربردی و نیز تجربیات علمی، در راستای بهینه‌سازی تولید مواد، عملیات، محصولات، خدمات و نظام ها، استفاده می کند و موجب اصلاح و بهبود تأسیسات موجود یا محصولات می شود.

بنیاد ملی علوم آمریکا پژوهش های توسعه ای را کاربرد نظام مند دانش یا مفاهیم حاصل از پژوهش، در جهت تولید مواد و سایر نظامها یا روش های سودمند، از جمله طراحی و تولید نمونه های نیمه صنعتی و فرآیندها می‌داند.

سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، پژوهشهای توسعه ای را، استفاده از دانش تعریف می نماید. با علمی به منظور تولید مواد، محصولات، فرآیندها، نظام ها و خدمات جدید یا پیشرفته،تعریف می نماید.

پژوهش توسعه ای به چه معناست؟

از انواع پژوهش: پژوهش های توسعه ای به هرگونه کار نظام یافته با استفاده از آگاهی های حاصل از پژوهش ها یا تجربه علمی که در جهت تولید مواد، فراورده ها با تمهیدات جدید، ابداع یا استقرار فرآیندها، نظامها یا خدمات جدید و اصلاح اساسی آنچه تولید میشود یا معمول است، اطلاق می گردد.

مفهوم پژوهشهای توسعه ای تجربی از نظر تئوری و علمی، هم به علوم طبیعی، مهندسی و فن آوری، علوم پزشکی و کشاورزی و هم به علوم اجتماعی قابل اطلاق است، اما در علوم انسانی معنی چندانی ندارد.

مهم ترین معیار تمایز توسعه تجربی از پژوهش های بنیادی با کاربردی به این صورت است که پژوهش بنیادی کاربردی عمدتا در راستای گسترش دانش علمی و فنی هستند، در حالی که پژوهش توسعه ای به منظور به کارگیری کاربردهای جدید است.

انواع پژوهش از نظر منطق استدلال

یکی دیگر از معیارهای طبقه‌بندی پژوهش ها نحوه و منطق استدلال نتیجه گیری است. این که چطور با طرح فرضیه هایی و یا تعدادی پرسش، در انتهای کار به یک استنتاج و نتیجه معقول برسیم، موضوع بحث منطق استدلال در انجام پایان نامه است.

جهت نوشتن و طرح فرضیه مناسب با پایان نامه خود می توانید از موسسه تز نویسان مشاوره دریافت کنید.

حال میخواهیم درمورد استدلال استقرایی و استقلال قیاسی توضیح دهیم.

طرح های پژوهشی از نظر منطق و شیوه استدلال، در عمل به دو گروه اصلی پژوهش های قیاسی و استقرایی” تقسیم گردند.

استدلال قیاسی

در این شیوه از استدلال در انجام پایان نامه دکتری پژوهشگر از وجود قوانین، مفروضات، چارچوب ها و گزاره های قبلی کمک می گیرد تا نتیجه یا پیش گویی خاصی را مطرح سازد.

به عبارت دیگر، فرد واقعیت های شناخته شده و مسلم را در کنار یکدیگر قرار میدهد و از قیاس آن واقعیت ها، به نتیجه جدیدی می رسد.

اگر برای نگارش مقاله‌های بین المللی خود مشکل دارید، حتما به صفحه انجام مقاله ISI مراجعه کنید.

این واقعیتها دو دسته اند: کبرا و صغرا. کبرا، واقعیت مسلمی است که در گذشته به صورت غیرقابل انکار پذیرفته شده است و یک حکم کلی است.

صغرا، یک حکم جزئی است و حالت خاصی از کبرا است. قرار گرفتن این دو حکم در کنار هم و قیاس آن دو، به یک نتیجه گیری منجر می شود.

مثال

اگر گزاره کبرا: همه انسانها فانی هستند و گزاره صغرا: سقراط یک انسان است را به پذیریم، پذیرش نتیجه: سقراط فانی است، غیرقابل اجتناب خواهد بود.

به عنوان مثال اگر پژوهشگری با استناد به پژوهش و مشاهدات قبلی، این فرض را که «بهبود شرایط کاری کارکنان، موجب افزایش ارائه خدمات به بیماران می شود» در بیمارستان هاشمی نژاد مورد بررسی دهد و بر اساس این فرض، این طور نتیجه گیری نماید که در صورت انجام اقدامات اصلاحی در شرایط کاری بیمارستان هاشمی نژاد، یقینا شاهد افزایش آمار ارائه خدمات به بیماران خواهیم بود؛ پژوهشگر در این شیوه استدلال در انجام مقاله و نتیجه گیری، از منطق قیاسی تبعیت نموده است.

و نتیجه گیری، از منطق قیاسی تبعیت نموده است.

اگر در پروژه خود نیاز به کمک متخصصان ما دارید، حتما سری به صفحه انجام پروژه دانشجویی بزنید.

روش استدلال درنوشتن پایان نامه

در این روش، درستی نتیجه پژوهش به طور مستقیم به درستی کبرا و صغرا بستگی دارد و نادرست بودن هر یک از این احکام به نتیجه گیری نادرست منجر می شود.

به طور کلی پژوهش هایی که استدلال آنها از کل به جز است، یعنی فرآیند تفکری که طی آن پژوهشگر از کنار هم چیدن واقعیتها، به یک نتیجه می رسد، در زمره پژوهشهای قیاسی طبقه بندی می شوند.

برای نگارش یک پروپوزال حرفه‌ای توسط کارشناسان ما، در صفحه انجام پروپوزال می‌توانید سفارش خود را ثبت کنید.

در این نوع پژوهش ها معمولا نظریه یا فرضیه هایی مطرح بوده و پژوهشگر درصدد آزمون آنها برمی آید، لذا به این پژوهش ها، پژوهش های نظریه آزمایی هم می گویند.

با توجه به شیوه عمل و نحوه نتیجه گیری، این نوع استدلال در پژوهش های کمی و مقداری که با پارادایم اثبات گرایی همخوانی دارد، بیشتر به کار گرفته می شوند.

بدیهی است با توجه به قدمت و فراوانی بالای پژوهش های کمی، پژوهش هایی که در آنها از استدلال قیاسی استفاده شده باشند، بیشتر هستند.

استدلال استقرایی

در این شیوه استدلال در تکمیل پایان نامه پژوهشگر تلاش می نماید، نتایجی را که از مشاهده و یا تجربه شواهد عینی متعدد در طی یک فرآیند تکاملی کسب نموده است، با پذیرش درجه ای از خطا و احتمال، با ثابت فرض کردن شرایط محیط پیرامون، به سایر پدیده های مشابه تعمیم دهد. در این روش، پژوهشگر از راه مشاهده جزئیات، به احکام کلی و اطلاعات جدید می رسد.

در صورتی که نیاز به تحلیل آماری در پروژه‌های خود دارید، به صفحه انجام پروژه تحلیل آماری مراجعه نمایید.

پژوهشگر تلاش می نماید، نتایجی را که از مشاهده و یا تجربه شواهد عینی متعدد در طی یک فرآیند تکاملی کسب نموده است، با پذیرش درجه ای از خطا و احتمال، با ثابت فرض کردن شرایط محیط پیرامون، به سایر پدیده های مشابه تعمیم دهد. در این روش، پژوهشگر از راه مشاهده جزئیات، به احکام کلی و اطلاعات جدید می رسد.

مثال استدلال

به عنوان مثال، اگر پژوهشگری به صورت مکرر، مشاهده نماید که در بیمارستانهای مختلف با بهبود شرایط کاری کارکنان، ارائه خدمات به بیماران افزایش یافته است و از این مشاهده خود این طور نتیجه گیری نماید و آن را تعمیم دهد که احتمالا بهبود شرایط کاری کارکنان، موجب افزایش آمار ارائه خدمات به بیماران خواهد شد»، این پژوهشگر از استدلال استقرایی در پژوهش استفاده نموده است.

به لحاظ نظری همه نتایجی که از استدلال استقرایی حاصل می شوند، ابطال پذیرند، ولی اگر آن فرضیه ها در مطالعات مختلف تکرار و به تائید برسند، زمینه تبدیل آنها به نظریه قانون فراهم می شود.

در پژوهش هایی که از استدلال استقرایی استفاده می کنند جهت بحث، ان به کل است و در آن عبارت هایی نظیر احتمالا، شاید، ممکن است و … مورداس قرار می گیرد.

مبانی طبقه‌بندی پژوهش

در این پژوهش، انجام کار وابسته به فراهم بودن قوانین، مفروضات چارچوب های نظری قبلی نبوده و پژوهشگر بر اساس یافته های حاصل از مشاهده تجارب خود، اقدام به ارائه چارچوب و فرضیه می نماید، به همین دلیل، به این نوع پژوهش، نظریه پردازی هم اطلاق می گردد. بدیهی است، این الگوها و فرضیه های پیشنهادی می توانند در پژوهش هایی با استدلال قیاسی، مورد راستی آزمایی قرار گیرد.

این منطق و نحوه استدلال بیشتر در پژوهش هایی که با پارادایم تفسیرگرایی اجرا شده و در صدد کشف چراییها هستند؛ و به عبارت دیگر، در پژوهش های کیفی بیشتر بکار گرفته می شوند.

رابطه استدلال قیاسی و استقرایی

گرچه در ظاهر این طور استنباط می شود که این دو شیوه استدلال در پژوهش، در تضاد و در تقابل یکدیگر قرار دارند، ولی در عمل این دو منطق مکمل هم بوده و انجام یکی، موجب تسهیل و فراهم ساختن فرصت اجرا برای دیگری می شود.

به این ترتیب که تکرار تجارب و مشاهده های مختلف در شرایط یکسان موجب تولید ایده، الگو و فرضیه های جدیدی در انجام SPSS میشوند (استقرا) که می تواند در پژوهش های بعدی درستی آنها به استفاده از شیوه قیاسی مورد بررسی قرار گیرند.

از سوی دیگر، می توان با بررسی درستی فرضیه ها و الگوهای موجود در شرایط و محیط های جدید (قیاسی)، به بسط و توسعه دامنه دانش و شبکه های با استفاده از منطق استقرایی کمک نمود.

در صورتی که در حال نگارش پایان نامه خود هستید به شما توصیه می کنیم آموزش های تزنویسان را دنبال کنید